Soạn bài “Ai đã đặt tên cho dòng sông” – Hoàng Phủ Ngọc Tường
Câu 1: Sông Hương, vùng thượng lưu được tác giả diễn tả như thế nào? Qua những hình ảnh, chi tiết, liên tưởng và thủ pháp nghệ thuật, hãy chứng minh nét riêng trong lối viết kí của tác giả.
Sông Hương ở vùng thượng lưu được tác giả miêu tả mang vẻ đẹp của một cô gái “phóng khoáng và man dại” nhưng cũng có lúc mang nét đẹp của người con gái dịu dàng và say đắm.
Ở đoạn này, tác giả miêu tả dòng sông tươi hoang dại qua những hình ảnh ẩn dụ ấn tượng: “bản trường ca của rừng già”; “rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác”, cuộn xoáy như một cơn lốc”. Đôi lúc dòng sông cũng mang một vẻ đẹp hết sức thơ mộng: “dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”.
Tác giải sử dụng từ ngữ rất độc đáo. Sử dụng từ ngữ tả người để tả cảnh. Đồng thời, nhà văn sử dụng nhiều phép tu từ: so sánh kết hợp nhân hóa: “sông Hương đã sống một nửa cuộc đời của mình như một cô gái Di gan phóng khoáng và man dại”, “Rừng già đã hun đúc cho nó một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng…”
Câu 2: Đoạn tả sông Hương chảy về đồng bằng và ngoại vi thành phố bộc lộ những phẩm chất nào trong ngòi bút của tác giả? Hiệu quả thẩm mĩ của lối viết đó?
Sông Hương có nhiều sự thay đổi khi chảy vào vùng ngoại vi thành phố. Dòng sông trở nên hiền hòa hơn “mang một sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ, trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở”.
Phải chăng tác giả rất yêu miền đất Huế này, hiểu rõ từng chi tiết của dòng sông nên mới có thể mô tả tỉ mỉ những khúc quanh và lưu vực sông Hương với ngôn ngữ ấn tượng. “Sông Hương vẫn đi trong dư vang của Trường Sơn”, “dòng sông mềm như tấm lụa, với những chiếc thuyền xuôi ngược chỉ bé vừa bằng con thoi” những ngọn đồi này “tạo nên những mảng phản quang nhiều màu sắc”, “sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”.
Câu 3 Sông Hương khi chảy vào thành phố Huế có nét đặc trưng gì? Phát hiện của tác giả về nét riêng biệt của dòng sông cho thấy những điều gì trong tình cảm của tác giả với xứ Huế và dòng sông?
Khi chảy vào thành phố Huế, sông Hương trở nên vui tươi hẳn lên và nhịp chảy của con sông cũng trở nên chậm rãi, êm dịu hơn. Hình ảnh của con sông được ví von qua những hình ảnh sáng tạo như: “Phía đó, nơi cuối đường, nó đã nhìn thấy chiếc cầu trắng của thành phố in ngần trên nền trời, nhỏ nhắn như những vành trăng non…Đấy là điệu slow tình cảm riêng dành cho Huế”.
Đồng thời, tác giả cũng tôn vinh dòng sông Hương, so sánh những nét đặc trưng của sông Hương với những dòng sông: sông Xen, sông Đa – nuýp, sông Nê – va để khẳng định vẻ đẹp và vai trò của con sông trong đời sống tinh thần của người dân xứ Huế.
Câu 4: Tác giả đã tô đậm những phẩm chất gì của sông Hương trong lịch sử và thơ ca? Phân tích cách nhìn độc đáo mang tính phát hiện của tác giả?
Vẻ đẹp của sông Hương được nhà văn phát hiện và diễn tả dưới góc nhìn của lịch sử và văn hóa. Hoàng Phủ Ngọc Tường đã sử dụng vốn hiểu biết của mình về ân nhạc cùng với những liên tưởng thú vị để miêu tả sông Hương: “điệu chảy lặng lờ của nó khi ngang qua thành phố” của dòng sông Hương bộc lộ khát vọng cao đẹp của con người là muốn đem cái đẹp để xây dựng, bồi đắp văn hóa và lịch sử nước nhà.
Câu 5: Qua đoạn trích, anh(chị) có nhận xét gì về nét riêng trong văn phong của tác giả?
Nét đặc sắc trong văn phong của tác giả được thể hiện qua đoạn trích.
Vẻ đẹp của dòng sông Hương được miêu tả đa dạng và phong phú dưới nhiều góc nhìn. Vì vậy, sông Hương hiệu lên như một người với nhiều nét tính cách khác nhau. Đây chính là sự tài hoa trong việc sử dụng ngòi bút miêu tả đặc sắc của tác giả.
Sử dụng điêu luyện các biện pháp ẩn dụ, nhân hóa so sánh liên tưởng độc đáo cùng với vốn hiểu biết sâu rộng về lịch sử văn hóa, địa lý, nghệ thuật…
Sự kết hợp nhuần nhuyễn, giữa cảm xúc và trí tuệ, giữa chủ quan và khách quan đã tạo nên một tài năng về thể loại bút ký.
